300.000 biztanle, 12.000 artesau (CM64-aren xifreen arabera), 17.000 saltegi eta industria enpresa (azken hauek 2000, CCI Euskal Herri-aren xifreen arabera), 4.000 laborantza etxalde, %8ko langabezia tasa (%9 Akitanian, %9.2 Frantzian), turismo enpleguak : %6.6 (%3.8 Akitanian). Horiek dira Iparraldeko zonbait eztatiztika egoeraren argitzeko.
Biztanleria: goiti doa urtez urte (10.000 jende gehiago 3-4 urte guziz). Argumentoak : “euskaldunek harrera ona ematen kanpotarrei”. Aroa goxoa da, mendia eta ondartza, “arabiar guti”, lapurketa guti… Ondorioak: lurraren prezioa goiti ari da, hemengoek arazoa daukate bizileku bat ukaiteko, lurraren prezioko spekulazioa, industriak eta lantegiek lekua husten…
Artesau mundua: oraino, sektorean, lana bada, bereziki etxegintzari lotua dagokiona (etxeak egiteko ala konpontzeko ala mantenimendua segurtatzeko). CM64-a zubiak egiten ditu Gipuzkoako eta Euskadiko irakaskuntza teknikoan (ile apainketan, okela lanetan, ta abar.)
Saltegiak (15.000): sektorea atakatua da. Masifikazioak egiten du bere lana: saltegi handiak eraikiz, tipiak desagertzen dira. Saltegi autonomoak desagertzen dira, “franchising”-i tokia utziz. Salbuespena: agroalimentario sektorean, iduri du tokiko janariek gero ta gehiago arrakasta badutela. Barnean bada ere turismoa sektorea. Diru frango ekartzen dio Iparraldeari. Airbnbk ere kalte batzu eragiten ditu hemen ere….
Industria : Frantziak 10 urtez galdu ditu 1.000.000 enplegu. Iparraldeak %9.1 enplegu sektore huntan dira (Xiberuan %20 !, Gipuzkoan, %20 baino gehiago?). Egiazko aterabidea ba dauka industriak: lansariak gorago, langabezia gutiago sektorean: oraiko egunetan Hazparneko Lauak enpresak (aeronautika) 130 langile behar ditu epe laburrean eta Xiberuan 100 langile. Goimailako langileetarik (« encadrement ») 3tarik 1 enpresaren barnetik etortzen da. Konsideratzen da industriako langile batek 3 enplegu sorrarazten dituela. Bainan Iparraldean, teknika irakaskunta gaizki ikusia da (irakasle munduarenganik eta burasoenganik).
Laborantza: mundu hau gogorra da. Etxalde frangok ez du segidarik (% 30-ek bakarrik daukate segida bat). Azkeneko urte huntan, ezin uka Iparraldeko EHLG-k lan handia egin duela. Estrategia finkaturik, haren leloa “hobe hiru etxalde tipi, etxalde handi bat baino”. Kantitatea baino kalitatea lehenetsiz, sormarka ederrak eraikiz (ardoetan, biperretan, ogietan, haragietan, xerrikietan, gasnetan, etabar).
Iparraldeko azken urte horien ulertzeko datu batzu
Enbata abertzale mugimendua, errefugiatuak: 50 urte pasa dira. Zuten leloa: “ez da deus igurikatu behar Parisetik, guk egin behar dugu”. Horrela sortu dira ikastolak, kooperatibak (Alki, Olaberria, etab.), Herrikoa enpresak sorteeko dirua prestatzeko, etab.
Politikan sartzea hiriko gobernantzetan: lehena izan da Jakes Abeberry (Enbata mugimenduko leader nagusietarik bat). Harek deliberatu zuen, orain dela 20 urte baino gehiago, Biarritzeko hirian sartu behar zela hautetsi baten zerendan. Kritika gogorrak ukanikan ere abertzale sektore hanitzetan, alda-arazi ditu ere, abertzale ez zirenen ikusmoldeak abertzaleengan. Ondorioak: oraiko egunetan, ez da hautetsirik euskararen kontra denik, hautetsi batek (izan dadin ezkerreko ala eskuineko) euskal munduko bozak behar ditu (akordio batzu behar ditu egin…) eta Pariseko, jaz, abendoraren pakearen aldeko manifak bildu ditu Iparraldeko hautetsi guziak (deputatu, senadore, kasik auzapez guziak).
Herriko kapitala: Patxi Noblia (azken hau ere Enbata mogimendutik ateraia) izan da herriko kapitalaren ideiaren asmatzailea. 35 urteren buruan Herrikoak 4.000 partaide dauzka Iparraldean, lanak eta enpleguak sortzen ditu (baldintza bakarra: Iparraldean behar du ukan sede soziala) Nola ez aipa ere Sokoa lantegia (1.000 partaide, 500 langile filialeekin). Diru partaidetza modeloa segituz elkarte eta mogimendu frango eraikiak izan dira: lurzaindia, Ehlg, Eusko…)
Frantziako gobernuaren delibero erabakigarria: orain direla lau urte, Durand prefetak, Hollande gobernuak eraginik, proposatu die, Iparraldeko herrietako hautetsi guzieri elkargo amankomun bakar baten alde bozkatzea. Baionako herriak berriki hautatu Jean-René Etxegarai auzapez zentrista bultzatzaile, (jakobino ezker baten aurka 24 bozez irabazirik!), Iparraldeak herri elkargo bakar baten alde bozkatu zuen (%70). Elkargoak eskumenak hartzen ditu, adibidez eskumen ekonomikoa, hori ez baita gehiago departamenduen esku.
Jean-René Etxegarai Baionako auzapez zentrista bultzatzaile,
Iparraldeak herri elkargo bakar baten alde bozkatu zuen (%70).
Elkargoak eskumenak hartzen ditu,
adibidez eskumen ekonomikoa,
hori ez baita gehiago
departamenduen esku.
Datu horiek, politikari lotuak zaizkio. Aldatzen dute ere Iparraldeko ekonomiaren ingurumena. Estrategiak eraikitzea gero ta gehiago posible izanen da, lurraldearen onetan (zonalde ekonomikoak nun eraiki, sektoreak nola lagundu, kostaldea eta barnekoaldea nola orekatu, laborantza mundua eta konsumo munduaren artean lotura nola egin, zergatik lurra behar den berriz eskuratu mundu pribatutik eskapatzeko, espekulazioari ihes egiteko, etab.).
Lantegiak mogimendua
Ehun enpresek osatzen dute mogimendua. Think tank bezala organizatua da. Bere papera betetzen du elkarte ekonomiko eta sozialetan: azken 15 urte hauetan hautetsiak ditu CCI Euskal Herri-an, CM64-an eta Garapen kontseiluan. Horietarik 50ek RSE xarta bat izenpetu dute.
Indépendant, sans pub, en accès libre,
financé par ses lecteurs
Faites un don à Enbata.info
ou abonnez-vous au mensuel papier
Les temps sont difficiles, et nous savons que tout le monde n’a pas la possibilité de payer pour de l’information. Mais nous sommes financés par les dons de nos lectrices et lecteurs, et les abonnements au mensuel papier : nous dépendons de la générosité de celles et ceux qui peuvent se le permettre.
« Les choses sans prix ont souvent une grande valeur » Mixel Berhocoirigoin
Cette aide est vitale. Grâce à votre soutien, nous continuerons à proposer les articles d'Enbata.Info en libre accès et gratuits, afin que des milliers de personnes puissent continuer à les lire chaque semaine, pour faire ainsi avancer la cause abertzale et l’ancrer dans une perspective résolument progressiste, ouverte et solidaire des autres peuples et territoires.
Chaque don a de l’importance, même si vous ne pouvez donner que quelques euros. Quel que soit son montant, votre soutien est essentiel pour nous permettre de continuer notre mission.
Pour tout soutien de 50€/eusko ou plus, vous pourrez recevoir ou offrir un abonnement annuel d'Enbata à l'adresse postale indiquée. Milesker.
Si vous êtes imposable, votre don bénéficiera d’une déduction fiscale (un don de 50 euros / eusko ne vous en coûtera que 17).
Independentea, publizitaterik gabekoa, sarbide irekia, bere irakurleek diruztatua
Enbata.Info-ri emaitza bat egin
edo harpidetu zaitezte hilabetekariari
Garai gogorrak dira, eta badakigu denek ez dutela informazioa ordaintzeko ahalik. Baina irakurleen emaitzek eta paperezko hilabetekariaren harpidetzek finantzatzen gaituzte: ordaindu dezaketenen eskuzabaltasunaren menpe gaude.
«Preziorik gabeko gauzek, usu, balio handia dute» Mixel Berhocoirigoin
Laguntza hau ezinbestekoa zaigu. Zuen sustenguari esker, Enbata.Info artikuluak sarbide librean eta urririk eskaintzen segituko dugu, milaka lagunek astero irakurtzen segi dezaten, hola erronka abertzalea aitzinarazteko eta ikuspegi argiki aurrerakoi, ireki eta beste herri eta lurraldeekiko solidario batean ainguratuz.
Emaitza oro garrantzitsua da, nahiz eta euro/eusko guti batzuk eman. Zenbatekoa edozein heinekoa izanik ere, zure laguntza ezinbestekoa zaigu gure eginkizuna segitzeko.
50€/eusko edo gehiagoko edozein sustengurentzat, Enbataren urteko harpidetza lortzen edo eskaintzen ahalko duzu zehaztuko duzun posta helbidean. Milesker.
Zergapean bazira, zure emaitzak zerga beherapena ekarriko dizu (50 euro / eusko-ko emaitzak, 17 baizik ez zaizu gostako).