Galdera hori izan zen irailaren 21ean Baterak antolatu zuen foroaren gaia. Pasa den udazkenean burutu zuen herritar auditaren jarraipena zen, orduan egin zen diagnostikoaren fasean, egungo elkargoa gainditzen duten hainbat ohar agertu baitziren. Gogoeta momentu berezi baten beharra nabari zen, Ipar Euskal Herriaren koadro instituzionalak beharrezkoak dituen egiturazko aldaketei buruz, kanpoko esperientziak aztertuz besteak beste.
Hautetsien presentzia eskasa domaia izanik ere, foroak Iparraldeko instituzionalizatze ibilbideari buruz gogoetak elikatzea lortu du.
Entzundako guztiaren azterketa egiteke gelditzen bada ere, Daniel Beharrek azaldutako geroari buruzko hiru hautabideek emaiten digute zer pentsa.
Frantziako hainbat instituzioren esperientziak aztertzeaz gain, Iparraldeko azken 20 urteetako eboluzioak hurbiletik ezagutu eta askotan lagundu duen ikerlariak horrela ikusten ditu Elkargoaren eboluzio posibleak :
- Elkargo XXL horren ibilmoldea errexteko, herrien kopurua tipitzea, “Communes nouvelles” sortzeko aukera legala baliatuz, herriak batuz. Bide hori garatzen ari da jada Frantziako zonbait eskualdetan. Hipotesia horri haatik ez dio etorkizun handirik ikusten Iparraldean D. Beharrek, arrazoi soziologiko eta kulturalengatik. Herri nortasun azkarra nabarmena da, kirol talde batzuen batzeak sortu dituen polemika sutsuak lekuko besteak beste.
- Bigarren norabidea, Elkargoa “Departamendu” bilakatu, hots herrien gaineko maila indartu, konpetentziez eta pisu politikoaz eta ondorioz nola edo hala “kantonamenduak” ber sortzeko joera piztu, kontrapisu gisa, gaineko mailara transferitu diren erabakimen eta poderearen parte bat berreskuratzeko. Tendentzia hori argi eta garbi ikusten ari da Ipar Euskal Herrian, gobernantza paktua eta poloen (aitzineko 10 elkargoak) antolaketaren inguruko eztabaidetan. Gisa berean, bide hori Iparraldearen instituzionalizazio prozesua segitu nahi dugunen hautabidetik ez da urrun, hots Euskal Elkargoaren mugak eta akatsak agerturik, lurralde kolektibitate bereziaren opzioa berriz plazaratu. Zenario horrek aldiz momentuz erantzunik gabe uzten du galdera potolo bat: Elkargoa ordezkatuko luke kolektibitate horrek herriekin inolako loturarik atxiki gabe ala beste maila bat litzateke herrien eta herri elkargoaren gainean ?
- Hirugarren hautabidea, Iparraldean oraindanik garatzen ikusten ahal duguna, arrunt berri eta berezia da. Lege arruntaren koadroaren barnean, esperimentazio bat asmatu, lurraldeko historiari, berezitasun sozio-politikoei eta beharrei erantzunez. D. Beharren ustez, Elkargoaren sortzeak frango fite jokoz kanpo utzi ditu Hazparneko atelierretan agertu eztabaida eta zalantza batzuk. Konpetentziak hartu, arloko politiken ardurak presidente-ordeen artean banatu, elkargo berria indar biziz hasi da. Bere pisu politikoa, dituen konpetentziez askoz haratago doa. Ipar Euskal Herria ordezkatzen duen instituzioa da de facto. Ez ote da hortik segitu behar, instituzio berezia eraikitzeko, Estatuari instituzio berezi baten sortzea galdegin ordez?
Elkargoaren sortzeak frango fite jokoz kanpo utzi ditu
Hazparneko atelierretan agertu eztabaida eta zalantza batzuk.
Konpetentziak hartu, arloko politiken ardurak presidenteordeen artean banatu, elkargo berria indar biziz hasi da.
Indar bizia
Hobekuntza pista batzuk aipatu dituzte hizlariek, hala nola Korsikako instituzioan dagoen salbuespena Frantziako lurralde kolektibitateetan, podere deliberatiboa eta ejekutiboa bi gunetan bereiziz; sufragio unibertsala zuzena elkargoko Kontseilua osatzeko; bikamerismoa sortu, Hautetsien kontseiluko esperientzia berriz hartuz, lurraldeko hautetsi desberdinak elkartzeko. Bide horrek bere arriskuak baditu, jorratu aitzin pisatu beharko liratekeenak. Funtsezko helburua abandonatu, sasi-egiturak sortu eta ateka batean preso egoitea. Baina egia erran hautabide horrek aldeko elementuak ere ez ditu falta. Azken denboretan aipatu eta heldu den udaberrian Konstituzioan sartzekotan den diferentziazio eskubideak ate berriak irekitzen ahal ditu, Frantziako eredu zurruna malgutzeko eta tokiz toki instituzioen osaketa eta funtzionamendua egokitzeko.
Halaber, estrategia erakargarria izan daiteke, aurrera egiteko gakoa euskal herritar eta hautetsien esku utziz, ahalduntze prozesua indartuz. Hainbeste urtetan, izan instituzio aldarrikapen, euskararen ofizialtasun edo Laborantza ganbararen aldeko gehiengo sozial bildurik ere, Estatuaren ezetz borobila behin eta berriz jasan ondoren, pana estrategikoa sumatu zen 2014an, ezintasun eta desmobilizazio arriskua sortuz. Aurrera joateko momentuan pentsatzeko kontua izanen da. Mugatua izanik ere, gure tresna propioak asmatu eta garatzeko ahalmena ukanik, egoera berriak eta baldintza politiko hobeagoak sortzeko aukera pizten da. Ez da gutxi. Buru berotze ederrak BATERAko laguntzaile guztientzat !
Indépendant, sans pub, en accès libre,
financé par ses lecteurs
Faites un don à Enbata.info
ou abonnez-vous au mensuel papier
Les temps sont difficiles, et nous savons que tout le monde n’a pas la possibilité de payer pour de l’information. Mais nous sommes financés par les dons de nos lectrices et lecteurs, et les abonnements au mensuel papier : nous dépendons de la générosité de celles et ceux qui peuvent se le permettre.
« Les choses sans prix ont souvent une grande valeur » Mixel Berhocoirigoin
Cette aide est vitale. Grâce à votre soutien, nous continuerons à proposer les articles d'Enbata.Info en libre accès et gratuits, afin que des milliers de personnes puissent continuer à les lire chaque semaine, pour faire ainsi avancer la cause abertzale et l’ancrer dans une perspective résolument progressiste, ouverte et solidaire des autres peuples et territoires.
Chaque don a de l’importance, même si vous ne pouvez donner que quelques euros. Quel que soit son montant, votre soutien est essentiel pour nous permettre de continuer notre mission.
Pour tout soutien de 50€/eusko ou plus, vous pourrez recevoir ou offrir un abonnement annuel d'Enbata à l'adresse postale indiquée. Milesker.
Si vous êtes imposable, votre don bénéficiera d’une déduction fiscale (un don de 50 euros / eusko ne vous en coûtera que 17).
Independentea, publizitaterik gabekoa, sarbide irekia, bere irakurleek diruztatua
Enbata.Info-ri emaitza bat egin
edo harpidetu zaitezte hilabetekariari
Garai gogorrak dira, eta badakigu denek ez dutela informazioa ordaintzeko ahalik. Baina irakurleen emaitzek eta paperezko hilabetekariaren harpidetzek finantzatzen gaituzte: ordaindu dezaketenen eskuzabaltasunaren menpe gaude.
«Preziorik gabeko gauzek, usu, balio handia dute» Mixel Berhocoirigoin
Laguntza hau ezinbestekoa zaigu. Zuen sustenguari esker, Enbata.Info artikuluak sarbide librean eta urririk eskaintzen segituko dugu, milaka lagunek astero irakurtzen segi dezaten, hola erronka abertzalea aitzinarazteko eta ikuspegi argiki aurrerakoi, ireki eta beste herri eta lurraldeekiko solidario batean ainguratuz.
Emaitza oro garrantzitsua da, nahiz eta euro/eusko guti batzuk eman. Zenbatekoa edozein heinekoa izanik ere, zure laguntza ezinbestekoa zaigu gure eginkizuna segitzeko.
50€/eusko edo gehiagoko edozein sustengurentzat, Enbataren urteko harpidetza lortzen edo eskaintzen ahalko duzu zehaztuko duzun posta helbidean. Milesker.
Zergapean bazira, zure emaitzak zerga beherapena ekarriko dizu (50 euro / eusko-ko emaitzak, 17 baizik ez zaizu gostako).