“El País” egunkariko artikulu bateko esaldia (Gibraltarreko afera hizpide): “toca a la soberanía que toda nación y todo Estado precisa poseer”. Argi dago Estatu estruktura jakin baten baitan eroso sentitzen dela idazlea, erraz nahastu ditu-eta “estatu” eta “nazio” kontzeptuak.
Nahasketa horretan ez da, ordea, berehala eroriko euskal abertzale bat, honen abertzaletasunaren arrazoia funtsean hauxe delako: estruktura politikorik gabeko Herri bateko kide izatea; Estatu izaerarik ez duen, eta ondorioz, beste batzuen menpeko den Nazioa izatea.
Beste “edozein nazio zein estatuk” “beharrezkoa” omen duen subiranotasun hori, zergatik ukatzen ote zaigu ba guri!
Abertzale bat Herriaren eta Nazioaren errealitatetik abiatzen da, logikaz, nazio horrek bere etorkizuna erabakitzeko eskubidea duela aldarrikatzeko. Beti ere, eskubide demokratikoa eta herri-borondatearen bitartez soilik gauzatu daitekeena. Printzipio demokratikoa begirune hutsez aitortu beharko lukete, bai Frantziak bai Espainiak, Herri bezala dagokigun eskubidea -Britainia Handiak Eskoziarekin egin duen legez- eta eskubide horren ariketa praktikoa herritarren esku utzi. Baina, aspaldi ikasi genuen, biak ala bietan tradizio jakobinoa demokrazia bera baino askoz indartsuagoa dela.
Autodeterminazio eskubidearen ariketa osotasunean eta bestelako baldintzarik gabe gauzagarria balitz, zein hautu litzateke abertzale batentzat logikoa? Independentziarena, jakina!
Zein zentzu izango luke beste erdibideko aukera batek abertzaletasunaren ikuspegitik? Ez al luke hobeto babestuko geure berezitasuna, geure kultura, geure hizkuntza… estatu estruktura batek menpeko formulazio batek baino? Ez al ginateke ba euskaldunok beste edozein naziotako herritarrak bezain gai izango geure gizartearen aurrerabidea gauzatzeko? Erantzuna bakarra da: bai.
Euskadik – ez Erkidego Autonomoak, Euskadik baizik- beste nazio gehienek badutena behar du. Ez gehiago, ezta gutxiago ere. Danimarkak edo Austriak, edo Zelanda Berriak duten subiranotasun maila berber
Nola lortu? Hor dago koxka. Herri aitorpena eta erabakitzeko eskubidearena dira aurretiazko baldintzak. Baina badago beste bat, aurrekoak bezain garrantzitsua dena, edo akaso gehiago: herritarrak asmoarekin bat etortzea. Ezingo dugu ezer lortu herritarren atxikimendurik gabe, herritar horiek ikusi behar dute burujabetasunaren onura. Batzuk beren identitate politikoak naturalki horrela agintzen dielako -abertzaleak- , beste batzuk, akaso, globalizazioaren mundu ankerrean herri-proiektu batetan sinesteak eskaintzen duen indarrak ongizate eta justizia sozial handiagoak ekarriko dizkigulako, baina denak (edo gehiengo demokratiko batek behintzat) proiektu politiko baten alde jokatuz
Ez da berdina gizartearen egungo osaketa politikoa Erkidego Autonomoan, edo Nafarroan edo Iparraldean. Horrek zatiketa politiko-administratiboak bezain beste zailtzen du abertzaleon proiektua. Errealitateari begiak ixteak ez du ezer konpontzen, beraz burutsu ekin behar zaio bideari, bakoitzaren berezitasunak kontutan hartuz, begirunez jokatuz, inon etsi gabe, behar den denbora emanez. Adimena eta pazientzia erabiliz: unean unekoa, lekuan lekukoa
Independentzia helburu izanda, bideari ekiteko kemena behar dugu. Eta erdibideko geltokiak onargarriak dira aurrera egin ahal izateko eskailera-maila modura. Horixe da guk beti defendatu duguna: nazio-eraikuntzaren ikuspegi dinamiko eta berritzailea. Abertzalea al da autonomiaren alde egitea? Abertzalea da ditugun tresna guztiak, txikiak zein handiak, gure proiektuaren alde baliatzea.
Gure artean gertatu denak zerbait argi utzi badu, hauxe izan da: bidezidorrek eta maximalismoek ez dituztela Estatuak belaunikatu. Oso alderantziz, estrategia militarra politikoarekin batera oihukatu dutenak izan dira, azkenean, Estatuari belaunikatu zaizkionak estrategia politiko soilarekin jarraitu ahal izateko.
Lurralde zatiketak, abertzaletasunak zenbait lurraldetan bereziki duen ordezkaritzak eta estatu jakobinoen indarra oztopo gutxi balira, gainera beste bat ari zaigu egunero nabarmentzen: bere hegemonia partidista lortu nahian Ezker Abertzaleak daraman jarrera erasotzailea. Abertzaleen arteko giroa gaiztotzeko etengabeko bere joerak izugarri lasaitzen ditu Euskadi beren mendeko nahi duten horiek
Abertzale izatea ez da soilik lurralde jakin batentzat estatus politiko subiranoa nahi izatea. Abertzale bat Herri bateko kide sentitzen da, horregatik demokrazia eta elkar begirunea lehenetsi behar ditu. Horregatik ezin daiteke axolagabea izan Herri hori osatzen duten gainontzeko kideen egoerarekin, ez eta ere Herriari berezitasuna ematen dizkioten ezaugarriekin ere. Baina guzti horren horren guztiaren ondorioa ez da, urrutitik ere, baten batzuk defendatzen duten “eredu kontrajarrien” dotrina. Oker dabiltza “abertzaletasuna eta sozialismoa” ezinbestean uztartzen saiatzen direnak. Xabier Arzalluzek esaten duen bezala, abertzaletasuna proiektu politiko nazionala da, nazio horretan sinesten duten guztiak bereganatzen dituena. “Klase eredu” baztertzaile batek beste zailtasun gehigarri bat besterik ez dio erantsiko bestela ere oztopo andana duen gure proiektu nazionalari.